ادبیات و فرهنگ
فروردین 1391 عیسی عباس زاده طی پیام تبریکی نوشت :
عید آمد و فکر تازه تر باید کرد
یک همسر تازه زیر سر باید کرد
آن همسر کهنه دردسر می باشد
بشتاب که رفع درد سر باید کرد
در پاسخ ایشان سرودم :
لطفی که در این راه به ما خواهی کرد
شک نیست که آتشی به پا خواهی کرد
مهمانی چوب تر مرا خواهی ساخت
من را به دل لحاف جا خواهی کرد
تـَش ناده بلازه تـُودلم کِرده وکارُم
سیتون چه بنالـُم چِنیاویده دچارُم
خودیدِم ِ مَردم کروخُم زون ندارُم
کوفیده چه زاتی بُگـُمِش باری ِ بارُم
دنیاچه وشاوی که یهوتـَش برَکاوی
تـُوحال ِ خشی قسمتمون سرذرَکاوی
تـُوخَوبچه ورپـِهرِس وپاک زلترَکاوی
پاتیل ِ دلـُم غـُل زِ وگیرِ زلـَکاوی
زندِی موچپی گشته زقلتون ِ وبیغار
هرسات یچی می کن ِ اوقاتم ِ آزار
والا دِ دلم پیس ورِورده دس ِ بازار
جونـُم نکِ پوزاومده تنگاویده شلوار
ماشین ِ نخواسیم نمی خِیم خونه ی عالی
نه بونه ی گـُت گـُت نه گپِ پُشتی وغالی
جومه خوبُیَس بو ی ِ ولا تودوسه سالی
فـُیدَش چن ِ چی رختوومردم دس ِخالی
وختی تودره چیش توچیش ِ علوویمم
یادِهموبازیارکوولوکِ شلوویمم
می رِ هَل ِ خونه شوچـِلِش کیسه ی خالی
می گـُم دس ِ زندِی موی ِ روزی کلوویمم
قیمت یهنا رَ که علوپا رمناوی
تاجِینی که آلوکـُلـُمی صَّ تِمَناوی
نگوت اوم ِ ری نگوت وخُرماچپناوی
گرگودس ِ خالی کپِ وازبادقپناوی
مُرخ ِ نمی وین ِ مُی ِ اصلا نمی سون ِ
شومِش تـُپِ اوداغکی ِ پُی کـل ِنون ِ
ری تـُفکِه خلِیموومیخَهلِش که قرون ِ
محتاج ِ سگ وسوتک و شوقرض ِ دکون ِ
چَن سال ِ حسومَزّه ی مِیگونچشیده
عودوسی قسم راسی قیاسی نخریده
امروهنیَم خذمتِ پوسِش نرسیده
مَشفَرنمی فهم ِ سیهِ سوزِ سفیدِ
گِی دیم ِ حموری ندیدم تودس ِمُندو
شوریده شووَل هم نمیا توخوِگـُرگو
وَختی که نبوشیروقوادومُی ِ سُرخو
جاگشت گـُواف وپس ِ مرگ رفت دِ پیکو
غُصّه مثِ سگ دل گلوورریزم ِ خردِ
نگوَت مثِ آسک مون ِ قاپُنده وهَردِ
گپتِ بزِ خالواِی ِ سینـَت پُرِدردِ
دنیا سرِپس سی احدی وانمی گردِ
معنی واژه های بلازه
آلوaalu- = سیب زمینی
امروamru-= امرالله
اوداغکow-daagh-ak= غذایی که ازپیازداغ ونمک وادویه تهیه می شود
بادقپنbaad-ghepan-= جانوری شبیه سوسمار
بازیارکوولوک شلوbaazyaar-ku-vo-luk-e- shalu-=لوک(شتر)
شل(چلاق)وبازیارپاری- ضرب المثل
بلازهbelaaze-= شعله
بونهbune = بهانه
بیغارbighaar-= بیگاری
پارمنpaa-raman= ازپاافتاده
پیpoy= با
پیس وروردنpis-var-ovord-an-= پوسیدن- کنایه ازبسیارتنگدل شدن
پیکوpiku-= نوعی ماهی ارزان قیمت باخاربسیار
تپtop-= قطره
تش برکtash-berak-= آتش شعله ور-آتش بازی- کنایه ازسختی
تفکهtofke= آب دهان
تنگاویده شلوارtang-aavid-e-…= کنایه از زیادشدن فشارزندگی
جیjey= جایی
چپی گشتنchapi…-= ویران شدن
چه زاتیche-zaat-i= چگونه
چلchel= بغل
حسوhasu-= حسن
حمورhamur-= نوعی ماهی
خالوkhaalu-= دایی
خرماچپنkhormaa-chepan-=انباشته
خلیموkhal-ymu-= خل(خم)+ویمو(می شود)
خودیدِم ِ مردم کر...khow-dideme-…= خو(خواب)-"من گنگ خواب دیده
مردم تمام کر"
دره= محل فروش مایحتاج روزمره ی مردم دشتستان
دسdas =دست – دراینجا:ازدستِ
دیمdim-= دم
زقلتونzeghaltun-= زهر
زلکzelak-= لرزش
زلترکzalterak- = ترس تامرحله ترکیدن زهره
زندی zend= زندگی
سرپس...sar-e-pas= روبه عقب
سرذرکsar-zerak-= سرگیجه
سگ وسوتکsag-o-autak-= کس وناکس
شوریدهshuride-= نوعی ماهی
شومshum = شام
علوalu= علی
عودوavdu-= عبدالحسین- عبدالحسن- عبدالعلی- ....
قاپنده-ghaapond-e= قاپیده
قسم راسیghesam-raasi=راست بودن قسم
قیاسghiyaas= واحدی دروزن معادل ربع کیلو
کپ وازkap-e-vaaz= دهان ِباز
کلوkalu= دیوانه
گتgot= بزرگ
گرگوgorgu-= گرگعلی
گلوورgolower-= تاول
گوافguaaf-= نوعی ماهی که خاربسیاردارد
گِیgey= گاهی
مرخ morkh= مرغ
مشفرmashfar-= محمدجعفر
نگوتnegvat= نکبت
ورپهرسvar-pehres= پرید
وکارvokaar= ناتوان
هردهharde-= هردن(آسیاب کردن)
هلhal = طرف
یهنا yehenaa= ناگاه
بازبهاراوی زمین واوی جهون
سرخ وسوزِ ری زمین تاآسمون
بُل بـِچی توچاخته بیـِل نوروزمیا
ول نکـُن رسم ِ قشنگِ اُوزمون
یادِچَپـِّی نون ِ زردِ روزِعید
پاتیل ِ یَخنی وتیوزی پُـّرِنون
صاوِلاف کانِی بواتاووجهال
تا نِگِن وَت چاررودِ حیفِ نون
هرچه نیسی پُی تقلـّا دَس بیا
هرچه داری بیشترقدرِش بدون
هوشیاربوتانواوی خوارِکور
هم خوتِ بشناس وهم دورِ زمون
اَجنوی روزی ی رِنگی می زن ِ
هُی بُپا داشتو نواوی ناتوون
یا فساتِ یامُدِ یامَنقل ِ
دنیی ِ می خوان کـُنن سیت شَوسهون
اوسوکه پَل خَردِی اینجو اَجنوی
مثل پُی مَغرو مُروک توباغِسون
خاروخین پُی هم می خَردِن ای ولات
چوچیل ِ سگ لومی دادن مَردمون
ماخویادمون نی وسال ِ سوجری
باپیلمون پاکش ِ کِردن خَهکلون
جَهنماویدِی کـُهَل سی انگلیس
خِفـَّّـتِش دادن زنَل توگیسکون
مِی پـِهَک بیدن توشورِ شاویَل
یا ودَوعـُنـّاسگِ شُومَشکلون
تاغضنفرمی مه عین شیرنر
رم می کردن چارمدوردشتسون
آدم ِ اینجوبلندِ گردنش
دشتِ انسون بیدِ نوم ِ دشتسون
ما ودشتسون نویمیم دیرِهم
تانپیسیده همی گـُل اَسّغون
پاتیل ِ مَنگوسی روزِتنگوو ِ
کِربُکـُه شعرلم ِ تـُودل اِی جوون
بنار آب شیرین - فروردین 1380
معنی واژه های بازبهاراوی
_________________
اجنویajnavi- = اجنبی
اسغونasseghun-= استخوان
الدald-= درست
اناonnaa= مثل
ای گلi-gol= این جا
باپیbaapi-= پدربزرگ
بلbol-= میوه ی درخت سدر- کنار
بیدهbide-= بوده
پاتیل منگو،سی ...paatil-e-mangu-si-= دیگ زنگ زده برای روزناچاری –
ضرب المثل
پل خردیpal-khard-ey-= هجوم آورده بود
پهکpehak= خرمای سبزنرسیده
پی مغروpoy-maghrow= غروب
تقلاteghallaa= تلاش
جهونjahun-= زیبا
چارمدورchaar-medowr= چهارطرف- اطراف، پیرامون
چاختهchaakhte-= طاقچه
چپـّهchappe-= بسته ی فشرده
چپـّه ی نون زرد=رسم بودکه برای عید،نان شیرین زردمی پختند
چوچیل سگ لودادنchu-chil-e-sag-low-…= سربه سرسگ گذاشتن –
کنایه ازآزاررساندن به کسی
خاروخین خردن…-o-khin-…= باتلخی روزگارگذراندن
خوارکور-khaar-o-kur= خوار
خهکلونkhahkalun-= خاک آلود- دراینجا: درب وداغان
سوجرsowjer-= سرباز
شورشاویshur-e-shaavi= هنگام ریختن میوه ی نارس نخل شهابی
شوسهونshow-she-un= تاریک
صاولاف کانه...saav-e-laaf-kaane-y= صاحب لحاف کهنه ی پدرت بشو....
- ضرب المثل
گیسکون-giaskun= گیسکان- کوهی درشرق برازجان
یخنیyakhni-= دیزی
وُ عشق ِ توسروسامون ندارُم / ازعشق توسروسامان ندارم
تـُوای رَه غیرِفرش ِ جون ندارُم / دراین راه غیرازجان ندارم
به جون ِ هرکسی که می پرسّی / به جان هرکه می پرستی قسم
عزیزی غیرِدشتسّون ندارُم / بهترازدشتستان عزیزی ندارم
ملکی دو نیمه داشت . یکی نیمه ی شعر و اندیشه و روح که از وجودش می جوشید و بر سرانگشتانش جاری می شد تا همواره صدای ماشین تایپ او ، گواه حضورش باشد . نیمه ی دیگر ملکی ، همسرش بود که با پای او برای ما که مشتاق دیدارش بودیم ، در را می گشود و با دست های او برایمان قهوه می ریخت و پذیرایی می کرد . دو نیمه که یک دل بودند و یک زبان . با هم شاد می شدند و با هم زجر می کشیدند و شعر با حضور هر دوی آنان شکل می گرفت به گونه ای که بی گمان اگر یکی از آن دو نبودند ، شعر هم نبود .
امروز که شعر های ملکی گواه حضور پیوسته ی او در ذهن و فرهنگ ماست ، تصویر همسرش نیز در آن آیینه ماندگار است حتی اگر جسمش را به کام خاک سپرده باشیم که از این گزیری نیست .
نامش جاویدان باد
محمد غلامی
95/06/02