ادبیات و فرهنگ
رفتی وبخالِت مون ِ دیوونه نکِردی؟
خُونِی دلم ِ یـِسّره ویرونه نکِردی؟
راسی توندیدی چق ِ پات پاکـُم وراسُم؟
طعنه نزدی؟ جیگرم ِ دونه نکِردی ؟
بندی که نه پندوبی،نه گِی خهرسه ویمی
پوساله، گرندی ،مثِ دندونه نکِردی؟
ورموکه رسیدی خوتِ گِی صاو،نکِردی
راسی توبخالِت مون ِ بی خونه نکِردی؟
بـِرشـُنده بیدُم نون ِ امیدِخوم ِ سی تو
پـِنجِش نزدی؟ هَمّش ِ بازچونه نکِردی؟
خواسُم بکنـُم بُوگل ِ راجونه، نهادی؟
داغ ِ دلم ِ عین ِ سیادونه نکِردی؟
بُونِی گـُلـُپی اَواومدم، تامون ِ دیدی
سی نومدن ِ تادم ِ دربونه نکِردی؟
ورمو،خوتِ کِرکردی و،بـِینِی چیش ِ باقی
توچَهک وپریک مینلِتِ شُونه نکِردی؟
اِی موبزنـُم کـُه نه بگی خوش کلو واوی
تومَحمَدوبدوختوِ دیوونه نکِردی؟
برازجان – شهریور 1383
_______________
معنی واژه های رفتی
بخالتbokhaal-et-= به خیالت
بینیbeyney= مقابل
پاتpaa-t-= باتو
پنج زدنpenj-…= بادست خمیر یاچیزی را قاطی کردن
پندوpendu-= درهم وبرهم. ریسمانی که سروتهش مشخص نباشد
پوسالهpusaale-= ایجادپوسته
روی چیزی براثرپوسیدگی
چهک وپریکchahkoprik-= صدای شلیک خنده
خهرسهkherese-= فرسوده شده
دونهdune-= دمل
راجونهraajune-= رازیانه- دولتی سیاه دانه آب می رودپای
رازیانه- ضرب المثل
راسیraasi-= به راستی
سیادونه= سیاه دانه
کرکردنker-…= پنهان کردن
کهkoh-= کوه
گرندgerend-= گره
گلپgolop-= یک دهان پرآب
من ِ mo-ne-ِ= من را
موmo-= من
پیچیده تـُوخلق ِ عالم گلبُنگِ مجنونی ِ مو
اهل ِ ولاتی ندیدن گردِی پریشونی ِ مو
سُخته واَفتـَوگـُلالـُم سی اَورِمَسّی بلالـُم
محتاج ِ ی ِ اَورِغالـُم اِی اَورِبارونی ِ مو
موعین ِ خونِی خراوُم تِک می کنـُم بی صحاوُم
اِی گـُل غرِپاتِ بـِتکـَن سی مَحض ِ گِلبونی ِ مو
اُمرو،کُ فکری وحالـُم که رفته ازدَس مجالـُم
فـُیده چه دارِ بگروی روزی ری ویرونی ِ مو
عمری سررَه نشَسّـُم هِی خـُندم وشعربَسّـُم
گِی نومدی تاشوِشعرسِیل ِ غزل خونی ِ مو
گـُم کِردم ِ حال وروزُم بیل تاودردم بسوزُم
می خوام ولات پاک بوینِن کورِپشیمونی ِ مو
حیفی رداوی جُهالی موموندم ودسّ ِ خالی
ازنـَوبیومِی نهاترروزی ومهمونی ِ مو
دس توری ِ مثل ِ ناریت لـَومثل ِ قاش ِ خیاریت
دِی مُرده واویدُم آخُرسِی بختِ سندونی ِ مو
هیچ پَرپَروکی ندیدُم هیچ شاخه ی گـُل نچیدُم
اِلاّ ویادِ توبیدُم اِی دلبرِجونی ِ مو
سرکیچه تـُون اِی نمونـُم تـُو ریت نمازی نخونـُم
کافـَرنمی خندِ اُوسو،وای مسلمونی ِ مو
یاپـُش سرت یانهاتـُم هرجاکه رفتی موپاتـُم
قضَّوبلات تابگیرِ تـُوتـَرکِ پیشونی ِ مو
اِی عشق وخواسَن خراوِ نادونی وبی حساوِ
می خوام تـُودنیابپیچ ِ گـُلبُنگِ نادونی ِ مو
برازجان- بهمن 1382
________________
معنی واژه های گلبنگ نادونی
امروomru- = امروز
اورغالow-reghaal-= بارانی که درشیارهای زمین جاری شود
بتکنbetkan-= بتکان
بگرویbegervi-= گریه کنی
بیلbyl-= بگذار
پرپروکparparuk-= پروانه
پوش سرposh-…-= پشت سر
ترک پیشونیtark-e-pishuni-= وسط پیشانی
تک می کنمtek-…-= چکه می کنم
توریturi-= چهره
دی مردهdy-mord-e-= هندوانه ای که قبل ازچیدن،بوته ی آن پژمرده شود
ریتrit-= صورتت
سختهsokht-e-= سوخته
سندونیsenduni-= هندوانه ای که گوشت آن سفت وخراب باشد
صحاوsehaav-= صاحب
غرghar-= غبار
قاش خیارghaash-e-…-= قاچ هندوانه
قضوبلاghazow-belaa-= قضاوبلا
کورپشیمونkur-e-pashimun-= نهایت پشیمانی
گردیgardey= مثل
گلgol-= یار
گلال= موی سر
گلبونیgel-bun-i-= گل اندود کردن بام خانه برای جلوگیری ازچکه کردن
گِیgey-= گاهی
هزارسال ِ که حالـُم خراوومِشمورِ
غمی که تـُودلِم ِ عینِ زخم ِ ناسورِ
زمونه سی همه خَش می رِ سی مو، ری وپَس ِ
رسیدهرکی وجِی ، اَسوِما هنی تورِ
نترسُم ِ دلِم ِ خَش کـُنُم وحرفِ کسی
که هرگپی بزنن ری حساوُ منظورِ
توشکلِ ظاهرِزون چروِکاسه خشکِ نوین
هزارشوم بخرِ بازهم کـُمِش لـُورِ
مباد تادلِ ناشتا دسِش بسونِ چـِی
چه سیت بگـُم شکرش پاک خلطِ کافورِ
وترسِ پیرسگِ کـَپ سیا کجا بُدُوُم
نشَسّه سی خوش وهرروزآسَکِش دوُرِ
نگوکه عرضه نداری، زمونه بدوَلم ِ
دلـُم هنی ورتِ، روزگارناجورِ
وهردری بزنـُم تـُو ولات تابَسّه
وهررِچی که برُم تانـُهام تـَنبورِ
چه فـُیده دارِ مواِی سینَم ِ کـُنـُم چـِل چاک
دوتادوتایکی ِ، سال ده موِی ِ، زورِ
چه تـَهل کـَهنِسِ بادبلا وچاله ی مو
خـُرِنگِ سرخ دلـُم سی بلازِ مجبورِ
برازجان – دی 1382
____________
معنی واؤه های زخم ناسور
آسک دورکردنaasak-dur-… = مشغول دست آس شدن(یک ریزحرف زدن)
اسوماهنی تور= asv-e-maa-hani-tur- هنوز اسب ما رام نشده است
بد ولمbad-valm-= نامساعد
بسونیbosun-i-= بستانی- بگیری
تنبورtanbur-= پشته های کوچک خاک بین دوزمین برای تعیین مرز
چل چاکchel-…-= چاک چاک
رچrech-= راه باریک بین مزارع
ری وپسri-vo-pas-= روبه عقب
زون چروکاسه خشکzown-charv-e-…-= کنایه ازکسی که فقط تعریف بی جاکند
کمkom-= شکم
کهنس kahnes-e-ِ= وزیده
لورlur-= شکمو
مشمورmeshmur-= کسل وبیمارگونه
امّید، وُای زندِی، دون ِ عدسی نیسی
پُی اِشکِسه بُن چَهیُم ،فریادرسی نیسی
تـُوهُی کمک وناله، پَل می خر ِ ریم، کاله
سرکِردُم ِ هَوگاله، انگارکسی نیسی
سِی حالم وسِی رنگـُم ! سِی هردوپُی ِ لنگـُم
مِی خر،زدن ِ تـَنگـُم ،ره پیش وپسی نیسی
رفتـُم تـُوخِشَم دوولا، دوسی بکنـُم پیدا
تاآدمِ خـُو،مث نا، هم، واکه هسی ، نیسی
دُوسَل همه لورفتِن، مِی جومه، تـُواَورفتن
پُی منقل وخَو رفتن ،دورُم نفسِی نیسی
گرگ سینه سپرکِرده ،سگ گلـّه ی درکِرده
خوش کـُردکِ بَرکِرده ،بَهقِی تـُوخَسی نیسی
نه پازن ونه تیشتر، نه گلـّه مثِ ناتر
رُفتِن همش ِ ازپَر، ی ِ میش ِ لسی نیسی
برازجان- مهر1382
________________
معنی واژه های زنده ی
بهقه baghe = صدای بز
پازن paazan= بزنر
پل می خرpal-mi-khare= سرازیرمی شود
تنگ tang= ریسمانی که باآن، جل رابه خرمحکم می کنند
تیشترtishtar= بزغاله ی جوان ماده
خس khas= آغل
دوسی dusi= دوستی
دولاdovolaa = دوباره
دون عدسیdun-e-…=به اندازه ی دانه ی عدس
رُفتن roften= بردند
ریم rim = رویم
زندی zendey= زندگی
سرکردمه sar-kerd-eme= شروع کرده ام
سی sey= نگاه کن
کاله kaale = کلوخ بزرگ
کردک kordak= پالتومانندی نمدین که چوپانان درزمستان می پوشند
لس las= سست
مث نا mes-naa= مثل قبل
می جومه تواو... mey-jume-tu-ow…= مثل پیراهن کد آب کوتاه می شود...
هوگاله how-gaale= دادوفریاد
ی ye= یک
خُردوخمیرولِلـَکـُم چُبکـُنـُم
پاتیلِ گیرِ زِلـَکـُم چُبکـُنـُم
سی لووَل ِمِی نـُقـُلِت هرکـُجِی
رِچ می زنـُم مِی گِنِکـُم چُبکـُنـُم
صوتاپسین ریتِ بوینـُم کـَم ِ
کِی وُی ِ سِیل میشکِ تـَکـُم چُبکـُنـُم
هم خَش ِ گـَپتِ بزنـُم هم بدِ
بی گـَپ وتـُوهُی کـُمَکـُم چُبکـُنـُم
سِکسِکـُمِیوُبـُگـُمِش سی وِلات
ایق ِ نـُکُ لـَوگِزَکـُم چُبکـُنـُم
فاطو فساتـُوکه می فهم ِ ومون
دوش ورِدِیت داده چَکـُم چُبکـُنـُم
اِی موسرُم خِلتـَکِ، زَهلـَت نِرِ
بَهزِجُهالِ کِلـَکـُم چُبکـُنـُم
حلقِ موخشکِیموولارُم خُرِنگ
وختی ردِیمی بـِرَکـُم چُبکـُنـُم
مَکتوِعشق ِ تون ِ سَر می کـُنـُم
اِی بُکـُن ِ غم فَلـَکـُم چُبکـُنـُم
زیارت – فروردین 1382
____________
معنی واژه های مکتوعشق
برکberak = کنار
بیـِی biyey = بیایی
پاتیلpaatil = دیگ
جهال johaal = جوان
چک دادنchak…- = لودادن
خرنگkhoreng-= هیزم یا زغالی که درآتش سرخ شده باشد
خلتکkheltak-= مخلوط . دراینجاسیاه وسفید
خمیر= دراینجا کوبیده ونرم شده
رچ زدنrech…-= ردیابی کردن
زلک zelak= لب پر
زهله zahle = زهره ، جرأت
سک سکseksek-= وررفتن باچیزی
سیsi = برای
سیل syl = نگاه
صوsov = صبح
فساتوfesaat-u-= فتنه گر
فلکfelak-= نوعی تنبیه( بستن پابه چوب یاچیزی وبا ترکه به کف آن زدن)
گنکgenak = مورچه ی ریز
لارlaar = بدن
للکlelak-= گندم کوبیده شده
لوگزکlow-gez-ak= با گزیدن لب ، امربه سکوت کردن
لوولlow-al-= لب ها
مِی mey= مثل
می شکه تکمmi-shke-tak-om-= تک شکستن( قانع شدن)
هُی کمکhoy-komak-= فریاد