لطف حق

  شاید نتوان دو اصطلاح حکیم و عارف را هم زمان برای شخصی به کار برد ولی پروین اعتصامی حکیمی عارف و عارفی حکیم بود که با قلبی مالامال از محبت و عشق و سری پر شور  و روحی وابسته به عالم ملکوت ، اشعاری جاودانه سرود و با شعرهایش جاودانی شد . وی شاعری بلند همت و سخندانی توانا بود که هر شعرش روزنه ای به روح بلند اوست و در این میان نگاهی کوتاه به مثنوی لطف حق او داریم .

پروین در این شعر ، عارفی است به تمام معنی و هستی را از انوار الهی می بیند :

این سخت پروین نه از روی هواست

هر کجا نوری ست ز انوار خداست

در ابتدای این حکایت با انسانی رو به رو هستیم که اگر چه امر حق را اطاعت کرده ، ولی در دلش هنوز تردید وجود دارد و جالب این که او حرکت کرده و تردید دام راهش نشده است . مادر ( انسان سالک ) از یک سو دست به گریبان اندیشه ی باطل است از سویی دیگر ، فرزند ( همه چیز ) خود را فدا می کند  و شاید از همین همت بلند است که از همان ابتدای راه ، دلش مهیای پذیرش وحی می شود :

وحی آمد کاین چه فکر باطل است

رهرو ما اینک اندر منزل است

و نکته ی مهم این که آنچه در راه خدا داده می شود ، پذیرفتنی است :

ما گرفتیم آنچه را انداختی

دست حق را دیدی و نشناختی

او با نگاهی عارفانه مسائل را طرح می کند و به نظر می رسد که رنگ جبر و تفویض در این مثنوی به به گونه ای زیبا پرتو می افکند   :

رودها از خود نه طغیان می کنند

آنچه می گوییم ما آن می کنند

ما به دریا حکم طوفان می دهیم

ما به سیل و موج فرمان می دهیم ....

سوزن ما دوخت هر جا هر چه دوخت

زآتش ما سوخت هر شمعی که سوخت

و به راستی این سخن یاد آور سخن حافظ است که فرمود :

رضا به داده بده وز جبین گره بگشای

که بر من و تو درِ اختیار نگشاده است

با این تفاوت که جبر و تسلیمی که پروین در سرتاسر دیوان خود مطیع اوست ، در مقابل شرار عصیان حافظ رنگ می بازد که گفت :

چرخ بر هم زنم ار غیر مرادم گردد

من نه آنم که زبونی کشم از چرخ فلک

بنار آب شیرین – آذرماه 1370 

 نوشته شده توسط محمد غلامی در شنبه 95/10/25 و ساعت 8:6 صبح | نظرات دیگران()