تعزیه ی بنار با قدمتی 60 ساله یکی از تعزیه های قدیم و صاحب سبک در دشتستان است اما در طول سال های گذشته ، بیشتر تاکید ها بر دوام آن بوده و کمتر به چگونه برگزارکردن آن پرداخته شده است . پس از گذشت 6 دهه از اجرای این برنامه در بنار ، به نظر می رسد زمان آن رسیده است تا به صورت جدی مورد نقد قرار بگیرد تا عیوب آن برطرف شده و به نقاط قوت آن افزوده گردد . اینک به مواردی از عیوب تعزیه  اشاره می شود :

1 : تحریفات

شاید این گونه تعزیه خواندن برای نسل های گذشته مطلوب باشد ولی برای نسل امروز که حق دارد همه چیز را به چالش بکشد ، راضی کننده نیست . جوان امروز حق دارد از خود بپرسد که آیا در کربلا ، در گرماگرم محاصره و تهدید و جنگ ، سخن از عروسی مطرح می شود؟ . استاد مرتضی مطهری در کتاب حماسه حسینی جلد اول ، عروسی قاسم بن حسن (ع) را تحریف واقعه ی عاشورا می داند حال آن که تعزیه ی قاسم در روز هشتم محرم در بنار ، به طور کامل درباره ی عروسی است . خلاصه ی این تعزیه این است که امام حسین به قاسم می گوید پدرت به من وصیت کرده تو را داماد کنم. او نیز می پذیرد. مادر قاسم نزد مادر اکبر می رود و به هزار زحمت او را راضی می کند تا در جشن حاضر شود . بعد از او،  فاطمه دختر امام حسین عروس شدن را نمی پذیرد . زینب و مادرش به او اصرار می کنند و لی راضی نمی شود. به امام حسین خبر می دهند و امام خودش می آید و او را راضی می کند و عروسی آغاز می شود و.... برای جوانی که بخواهد با فلسفه ی قیام امام حسین (ع) آشنا بشود ، این تعزیه هیچ دست آوردی ندارد . از این گونه تحریفات هنوز هم وجود دارد . برای جلوگیری از چنین مواردی لازم است بخش های شبهه انگیز تعزیه باحضور مستقیم یا غیر مستقیم روحانیون معتبر و چند نماینده از تعزیه خوانان بررسی گردد .

2 : نا هماهنگی سن تعزیه خوان با سن صاحبان نقش

از مواردی دیگر که جذابیت تعزیه ی بنار را کم کرده است ، استفاده ی افراد میان سال برای اجرای نقش کودکان است به عنوان مثال سن بعضی از افرادی که طفلان مسلم بن عقیل (ع) یا طفلان زینب (س) را اجرا می کنند ، از 40 سال گذشته است .  تنها نقشی که عامل سن در آن رعایت می شود ، نقش عبدالله بن امام حسن (ع) است لذا تاثیر آن همیشگی است . برای رفع این اشکال ، می توان  در دبستان ها و مدارس راهنمایی ، افراد صاحب ذوق و خوش صدا را کشف کرد .

3 : نداشتن طراح لباس

قبل از شروع تعزیه ، هر کس بنا به سلیقه ی خودش لباس می پوشد که لازم است در این زمینه نیز تجدید نظر شود . یکی از راه های برطرف کردن این نقیصه ، حضور در پشت صحنه های تعزیه های قوی و آموختن از آنان است .

4 : نبودن نظم در مجلس

در هنگام اجرا باید فقط اجرا کنندگان تعزیه در میدان حاضر باشند تا برای مخاطب جذابیت داشته باشد حال این که چرخیدن افراد غیر مسئول به بهانه یا دلیل های مختلف مثل حمل میکروفن ، گرفتن عکس و فیلم با دوربین و موبایل ، پا به پای تعزیه خوانان ، از اهمیت آن به شدت کاسته است . جالب تر این که در تعزیه ی امسال ، بین تعزیه خوانان در روز عاشورا آب هم تقسیم می شد و سکینه لیوان آب را مقابل چشم مردم سرمی کشید و ناله ی العطش سر می داد . برای رفع این مشکل ، هیئت تعزیه خوان می تواند اختیار تام به شخص یا اشخاصی بدهد تا انتظامات را بر عهده بگیرند .

5 : مشکل صوتی

از زمانی که تعزیه از طریق میکروفن پخش می شود ، مردم پراکنده تر دور میدان می نشینند به همین خاطر اگر در سیستم صوتی خللی ایجاد شود ، کسی متوجه ی شعرها نخواهد شد و همین امر از رونق تعزیه می کاهد .

6 : نداشتن اسب

اسب همیشه جزیی از تعزیه بوده و در گذشته ، چندین اسب در میدان بود و بازیگران سواره به جنگ و گریز می پرداختند . سوار کاری باعث تنوع و جذابیت در تعزیه می شود ولی امروزه معمولا یک اسب می آورند آن هم اسبی که یا بین لشکریان ابن سعد و سپاهیان امام حسین مشترک است ، یا نمی توانند بر آن سوار شوند و به میدان بروند به همین خاطر امام و اهلبیت پیاده به جنگ می پردازند .

7 : ضعف نسخه خوانی

اگر از امان الله ابراهیمی و قاسم جوکار  بگذریم ، بقیه ی تعزیه خوانان نه تنها قادر نیستند تعزیه را از حفظ بخوانند بلکه بیشتر آنان از روی نسخه نیز غلط می خوانند و طبیعی است که در چنین شرایطی ، بر نقش خود تسلط ندارند . گاه پیش می آید که باید نسخه ، شمشیر ، میکروفن و... را هم زمان در دست داشته باشند و نمی توانند .

8 : رها شدن سبک

روش خواندن تعزیه به مرور زمان عوض شده و امروزیان مانند گذشته نمی خوانند حال آن که هر شعر روش خاص خود را دارد که بر اثر سهل انگاری در مقاوله ، آموزش داده نمی شود .

9 : تقسیم نسخه

برای تقسیم کردن نسخه باید یک نفر تصمیم گیرنده باشد و هیچ گونه مصلحت اندیشی در کار نباشد حال آن که در حاشیه ی تقسیم نسخ تعزیه ، سفارشاتی وجود دارد و یا نگرانی از قهر کردن ها باعث می شود تا به گونه ای دیگر نسخه ها تقسیم شوند . همچنین برخی از افراد تصور می کنند کسی غیر از خودشان نمی تواند بعضی از  نقش ها را اجرا کند . نیز برخی از تعزیه خوانان ما که نقش های اصلی را اجرا می کنند ، از پذیرش اجرای نقش های جزیی پرهیز می کنند .

10 : انجام حرکات غیر ضروری

برخی از افراد تصور می کنند که هر کاری خودشان انجام می دهند درست است برای نمونه در روز تاسوعا ، شمر هم سوار بر اسب و هم وقتی که پیاده بود ، می رقصید و می آمد حال آن که این حرکت لطمه ی شدیدی به اعتبار مجلس می زند  .

11 : نحوه ی جمع آوری کمک

 جمع آوری کمک های نقدی بدون حساب و کتاب شاید اشکال نداشته باشد ولی وقتی نام روستای بنار مطرح می شود ، باید وسواس به خرج داد تا به اعتبار روستا لطمه وارد نشود . درست است که افراد کمک کننده ، در راه امام حسین (ع) نذورات خود را می پردازند  اما  بهتر این است که قبض تهیه گردد و از هر کسی پول یا جنسی گرفته شود ، رسید داده شود . آنگاه  همه ی مبالغ را در دفتری نوشته و جمع زده و خرج ها و دریافت ها را در پایان هر دهه معلوم  نمایند .

بعضی از خرج های تعزیه نیز براساس اصول خاصی نیست . خرید ها باید مطالعه شود و هرچیزی که مورد نیاز است ، بررسی شده و خریداری گردد . حال آن که برخی از خرید ها به صورت سلیقه های شخصی انجام می شود برای نمونه در چند سال گذشته ، مبلغ 400 هزار تومان دادند و موتور برقی به نام تعزیه خریدند اما ....

من معتقدم در هزینه های غذایی که در ظهر عاشورا تدارک دیده می شود نیز بهتر است تجدید نظر شود و به جای این همه خرج ، و خرج های اضافی دیگر ،  وسایل و امکانات برای تعزیه خریداری گردد مثلا به مرور زمان حتی چرخ خیاطی ، طاقه های پارچه ، اتاق مخصوص وسایل ، حیاطی مخصوص تعزیه که اگر بانی تعزیه هم تغییر کند ، آن حیاط خاص تعزیه باشد و یا  به تدریج ،  چند اسب مناسب برای تعزیه خریداری شده  و به کسی بسپارند تا ماه های محرم از آنان استفاده کرده و شکوه تعزیه را برگردانند .

 نوشته شده توسط محمد غلامی در جمعه 93/8/16 و ساعت 6:47 عصر | نظرات دیگران()